Barbus en Puntius en meer - Barbeeltjes

Nog niet zo lang geleden behoorden alle hier bedoelde vissen tot het geslacht Barbus. Barbus werd gebruikt als een verzamelgeslacht. De wetenschappelijke indeling is nog steeds niet uitgekristalliseerd. De wetenschappelijke indeling wordt normaalgesproken gebaseerd op de mate van verwantschap tussen de soorten. Nauw verwante soorten hebben vaak gemeenschappelijke kenmerken en leven vaak in soortgelijke ecologische niches.
De verwantschap van de verschillende vissen die we tot de barbelen rekenen is vaak nog steeds onduidelijk. Duidelijk is wel dat de subtropische en tropische soorten weinig verwantschap laten zien met de gewone - of rivierbarbeel Barbus barbus.
Tot recent had men er dus voor gekozen om alle Zuid en Zuidoost Aziatische barbeeltjes onder te brengen in het geslacht Puntius. In 2012 is er echter weer een revisie geweest waarbij onze Aziatische barbeeltjes op grond van verschillende kenmerken zijn ondergebracht in de geslachten Puntius, Dawkinsia, Haludaria, Pethia en Systomus. Vandaar het grote aantal synoniemen voor de namen die u bij deze vissen aantreft.
De voor het aquarium geschikte soorten uit Afrika blijven voorlopig onderdeel van het geslacht Barbus.

In deze rubriek zullen we ook nog een aantal grond- en franjelip barbelen onderbrengen. Deze behoren tot andere geslachten en zijn minder geschikt voor een gezelschapsaquarium.

De meeste, voor het aquarium geschikte barbelen uit de geslachten Barbus en Puntius en de andere bovengenoemde geslachten, zijn vreedzaam en gezellig levende dieren. Ze hebben meestal grote schubben en hebben een eind- tot onderstandige bek met of zonder baardraden.
Christian-Peter Steinle (1998) stelt terecht dat barbelen geen echte scholenvissen zijn (iets dat overigens ook voor vele andere aquariumvissen geldt). Barbelen zijn volgens Steinle geen scholenvissen, maar 'individualisten' met een zekere hang naar gezelligheid.
Met name bij de barbelen is inderdaad waar te nemen dat er binnen een groep een zekere rangorde ontstaat, net zoals de zogenoemde pikorde bij kippen. Bij rustige omstandigheden zullen de vissen zich ook in overeenstemming met de rangorde en de daarmee samenhangende sociale structuur gedragen. Alleen verstoring van de rust ('gevaar') zal de vissen tijdelijk weer in nauw schoolverband drijven.

Ondanks het gelijk van Steinle zullen we verder op deze site toch gewoon spreken over scholenvis als het een vissoort betreft die als groep(je) gehouden moet worden. Omdat dit de tot nu toe algemeen gebruikte term is (zie b.v. de overige genoemde referenties bij de hoofdrubriek) weten de meeste lezers direct wat daarmee wordt bedoeld.
Voor de vissen is het 'lood om oud ijzer' of ze nu groepsvis of scholenvis genoemd worden. Belangrijk is dat we rekening houden met de bij veel soorten bestaande behoefte aan gezelschap van dezelfde soort.

Praktische algemene tips voor het houden van barbelen.

De meeste barbelen zijn levendige en beweeglijke vissen. Ze zijn daarom geen goed gezelschap voor vissen die echt op hun rust gesteld zijn. Anderszins is er voldoende keus voor gezelschap.

De soorten uit ZO Azië en Afrika zijn zeer geschikte soorten voor een gezelschapsaquarium.
Aan het water worden weinig eisen gesteld. Bijna alle soorten geven voor het kuitschieten wel de voorkeur aan zacht water.
Een temperatuur van 20 - 24°C is prima. Een tijdelijke temperatuurdaling tot 17°C wordt in het algemeen goed verdragen.
Hoewel veel barbelen in hun biotoop tijdelijk bij veel) hogere temperaturen leven, moet dat voor het aquarium worden afgeraden. Bij hogere temperaturen worden de dieren nog actiever en drukker en door de hogere temperaturen wordt het leven van de barbelen bekort. 

Barbelen moeten kunnen 'grondelen'. Ze houden van een donkere bodem die dan bedekt moet zijn met een laagje organisch materiaal (b.v. blad van de tropische amandelboom, en/of stukjes uitgekookte turf). Dit grondelen is dus wat anders dan het graven en woelen dat sommige cichliden kunnen doen. Barbelen duwen met de snuitpunt slechts enkele millimeters diep in de grond en happen dan wat zandkorreltjes op.

Het planten eten wat barbelen wel eens kunnen doen is goed te voorkomen door keuze van de juiste planten. Javavaren (Microsorum pteropus), Congovaren (Bolbitis heudelotii), het Leidse plantje (Saururus cernuus) en de wat op Valisneria lijkende Crinum calamistratum zijn wat dat betreft goede keuzes. Afrikaans speerblad (Anubias spp) en watermossen zoals Javamos (Vesicularia dubyana) en het Watervorkje (Riccia fluitans) worden niet of nauwelijks aangeraakt. Ook Rotala spp. en Cryptocorine spp. worden niet gegeten. Dus, ruim voldoende keuze voor het barbelenaquarium lijkt me zo.
Een goede beplanting is belangrijk voor het barbelenaquarium, maar evenzogoed moet de vegetatie ook weer niet te dicht zijn. Er moet voldoende zwemruimte overblijven. De meeste soorten barbelen leven in de onderste waterlagen.

Afwisselend voeren (ook plantaardig voedsel) is ook belangrijk. Naast een goede kwaliteit droogvoer (b.v. de verschillende voeders van Dr Bassleer) is zo nu en dan levend voer een must als u gezonde en tevreden barbelen wilt houden. 
Plantaardige kost zoals reepjes wortel of paprika, de bast van een vers wilgentakje, of spinazieblaadjes, streepjes jong blad van paardenbloem, jonge slaplantjes. Belangrijk is dat u zeker weet dat het plantenmateriaal vrij is van bestrijdingsmiddelen (gif) en overmaat van nitraten (kunstmest). Het is daarom beter de groente voor uw vissen te betrekken van een reformwinkel of biologische boer. Paardenbloem en wilgenbast kunt u bij uzelf uit de tuin halen, of op een andere veilige plaats plukken (niet plukken uit een berm langs de weg!). Sla kunt u ook zelf zaaien (in een potje, bak of in de tuin. De jonge slaplantjes zijn dan gegarandeerd schoon. Spoel het even schoon en u heeft prima plantaardig voer en voor de vissen is het een welkome en interessante afwisseling.

AquariumTips.nl is een initiatief van AquariumPlus

Copyright 2013: AquariumPlus