IJzer (Fe),.......niet te veel en niet te weinig

Hogere planten hebben maar een heel kleine hoeveelheid ijzer nodig. Te hoge concentraties van ijzer bevoordelen bepaalde algen (zoals penseelalgen), iets dat we toch beslist niet willen.

Daarom moet het doel zijn om een zo'n laag mogelijke concentratie ijzer te hebben, maar uiteraard wel voldoende voor gezonde plantengroei. Dit laatste betekent dat er aan het eind van de doseringsperiode nog steeds beschikbaar ijzer aantoonbaar moet zijn. Als er niet voortdurend voldoende ijzer beschikbaar is kan dit tot groeiproblemen bij de planten leiden.

Nu heeft ijzer in het aquarium een 'halfwaardetijd' (= de tijdsduur waarin de helft van het ijzer niet meer voor de planten beschikbaar is), die van verschillende factoren afhangt. In de eerste plaats natuurlijk van het verbruik door de planten. Dat is prima, want daarvoor is de voeding bedoeld. Maar, daarnaast zal het ijzer ook door de invloed van fysisch/chemische processen (zoals oxidatie en neerslaan vanuit de oplossing) 'verdwijnen'.
Gelukkig kunnen we dit laatste sterk vertragen door de ijzerdeeltjes (ionen) te complexeren met een zogenoemde chelator (zoals EDTA, zie onderstaande figuur).

Chemische structuur van een EDTA metaal complex. (bron: Wikipedia)
 

De rode M stelt een metaal-ion voor. Dit heeft een postitieve lading en wordt gecomplexeerd door interactie met de negatieve ladingen van het EDTA molecuul.
Ook de natuur maakt vaak gebruik van het principe van chelatie om metaalionen te binden: voorbeelden zijn (1) het ijzer in hemoglobine in ons bloed, en (2) het magnesium in chlorofyl, het bladgroen van planten.

Dit complex van chelator-molecuul met ijzer-ion is goed oplosbaar, kan goed in de oplossing blijven bestaan en maakt vanuit de oplossing het ijzer op een goede manier beschikbaar voor de plant.
De kwaliteit en de hoeveelheid van de gebruikte chelatoren speelt bij deze processen een grote rol en is van doorslaggevend belang voor de kwaliteit van het bemestingsproduct.

Een langere halfwaardetijd (en dus een langere beschikbaarheid) van het beschikbare ijzer wordt bereikt door het gebruik van voldoende grote hoeveelheden van hoogwaardige  chelatoren.
In de producten van DRAK (Dr Kremser) wordt om deze reden bijvoorbeeld een mix van maar liefst 4 verschillende chelatoren gebruikt (EDTA, HEEDTA, DPTA en NTA). Een dergelijk hoogwaardige waterplantenvoeding heeft dan ook een geoptimaliseerde en daardoor zo lang mogelijke halfwaardetijd.
Daardoor is het mogelijk om minder ijzer te doseren en toch voldoende in het aquarium beschikbaar te hebben gedurende de gehele doseringsperiode.

Meer eenvoudige (niet altijd goedkopere) producten, waarbij de fabrikant kosten wil besparen door geen gebruik te maken van verschillende dure chelatoren, hebben als gevolg daarvan een kortere halfwaardetijd in het aquarium.
Van deze producten moet men dus ook met een grotere hoeveelheid ijzer beginnen om ook later gedurende de doseringsperiode nog een minimaal ijzergehalte te kunnen garanderen.
Daarnaast geldt natuurlijk ook nog dat, hoe langer de aanbevolen doseringsperiode is, zoveel te groter de startconcentratie van het ijzer moet zijn, om aan het eind van de doseringsperiode nog steeds voldoende ijzer in het water beschikbaar te hebben. Het zal dus duidelijk zijn dat van dit soort, minder goed werkzame, ijzerbemestingsproducten grotere hoeveelheden nodig zijn om de planten van voldoende ijzer te voorzien met daarbij een vergroot risico op algenproblemen.
 

De juiste dosering voor ijzer (Fe)

Dit verschil in werkzaamheid is de reden waarom bij de DRAK producten een optimaal ijzergehalte van 0,05 mg/liter tot 0,1 mg/liter wordt aangegeven, terwijl bij sommige andere fabrikanten van waterplantmeststoffen hogere ijzergehaltes worden aanbevolen.

Waarschuwing: Ook bij sommige testkits voor ijzer wordt uitgegaan van een hoger benodigd ijzergehalte. Dergelijk hoge ijzergehaltes zijn echter onnodig en zelfs onwenselijk, als u over een hoogwaardig product als de DRAK producten kunt beschikken.

Er is in dit verband ook een ideaal doseringsysteem verkrijgbaar, waarbij u nooit het risico loopt van over- of onder-doseren. Het is te mooi om het hier niet te noemen.
Het gaat hier om het DRAK product Ferrdrakon Power. Dit product geeft wekenlang geleidelijk lage concentraties groeistoffen (ijzer en alle andere noodzakelijke sporenelementen) aan het water af, zodat het aquariumwater precies de juiste hoeveelheden van de voedingsstoffen toegediend krijgt over de hele doseringsperiode. Wel genoeg en geen moment van iets te veel.
U kunt dit product vinden in onze webwinkel www.aquariumplus-webwinkel.nl

Koper (Cu), het verschil tussen leven en dood.

Help. Er zit koper in de plantenvoeding!

Koper is toch zeer giftig voor ongewervelde dieren? Kunnen deze producten dan wel in aquaria met ongewervelde dieren (zoals bv garnalen of slakken) gebruikt worden? Een vraag die al snel wordt gesteld door liefhebbers van garnalen e.d.

Koper is trouwens niet het enige zware metaal dat in plantenbemestingsproducten aanwezig is. Goede plantenvoedingsproducten bevatten naast koper ondermeer nog ijzer, mangaan, nikkel, kobalt, zink en molybdeen. Allemaal zware metalen die bij hogere concentraties erg giftig en schadelijk kunnen zijn. En dat niet alleen voor ongewervelde dieren.

Wat de meeste mensen zich niet realiseren en misschien ook niet weten, is dat koper en al die andere genoemde zware metalen en andere stoffen, voor alle dieren en planten en dus ook voor ongewervelde dieren, essentiële stoffen zijn, die noodzakelijk zijn om te kunnen leven. Omdat het dan vaak maar om zeer kleine hoeveelheden gaat, worden dit in de biologie meestal 'sporenelementen' genoemd. Maar ze zijn onmisbaar en in elke voeding en elk menu noodzakelijk!

Bij dit soort stoffen, die in heel kleine hoeveelheden onmisbaar zijn voor het leven, maar in grotere hoeveelheden giftig, is uiteindelijk de concentratie, de hoeveelheid aanwezige stof per liter of kg, doorslaggevend.
De laagste concentratie waarbij een stof giftig wordt voor een organisme wordt dan de 'toxische concentratie' genoemd. Deze kan (en is vaak) voor verschillende organismen verschillend zijn. Vandaar dat we in de aquariumhobby allemaal wat bang zijn voor koper als het om ongewervelde dieren gaat. Die zijn daar namelijk gevoeliger voor dan de meeste gewervelde dieren (vissen).

Ter illustratie: De door de DRAK plantenvoedingen in het water gebrachte hoeveelheid koper is een factor 1000 maal lager dan de toxische concentratie. Daarbij komt dan nog dat de zware metalen gegeven worden als complexen met zogenoemde chelatoren {zie ook wat hierboven geschreven is bij de toediening van ijzer (Fe)}. De toxiciteit van deze met chelatoren gecomplexeerde metaalionen ligt nog weer ongeveer een factor 100 lager dan die van de vrije ionen.
Dus al met al is de door de bemesting met DRAK producten toegevoegde koperconcentratie in het aquarium 1.000 keer lager dan de concentratie die gevaarlijk is voor de dieren en zelfs tot 100.000 keer minder toxisch.
In de praktijk zijn er tot nu toe dan ook geen problemen gerapporteerd. De DRAK producten staan zelfs uitermate goed bekend onder de liefhebbers van garnalen en andere ongewervelde dieren in Duitsland.

Zeekatten (Sepia officinalis), gefotografeerd door Rainer Zenz in het Georgia Aquarium..
Ook inktvissen (Cephalopoda) behoren tot de weekdieren. De sepia of zeekat heeft een inwendige 'schelp', die ook vaak op de Nederlandse stranden is te vinden.

Een voorbeeld uit de natuur dat duidelijk kan maken dat koper niet alleen giftig en levensbedreigend kan zijn, maar ook (in kleinere hoeveelheden) levensnoodzakelijk is, is de rol die koper heeft in het lichaam van slakken. In de meeste weekdieren (Molusca) en bij veel geleedpotigen (Arthropoda), zoals degenkrabben en bepaalde kreeftachtigen, heeft koper een rol die vergelijkbaar is met de rol die ijzer heeft bij gewervelde dieren en bij de mens.

Bij gewervelde dieren en de mens wordt zuurstof in het bloed gebonden door hemoglobine, een zuurstofbindend pigment met ijzer. Bij de meeste weekdieren, zoals slakken, gebeurt dit door hemocyanine, waarbij koper de rol van zuurstofbinder vervult. Het bloed van slakken met hemocyanine is dan ook niet rood, maar meer blauwachtig van kleur.

terug naar boven
 

AquariumTips.nl is een initiatief van AquariumPlus

Copyright 2012: AquariumPlus